Binbir gece masallarının en bilinenlerinden biri Ali Baba ve kırk haramiler.

 Ali Baba haramilerin hazinesinin kapısına varınca böyle söyler; "açıl susam açıl", ve kapı açılır.

Bu masal tüm Dünya dillerine çevrilmiş. Almancasında "sesam öfne dich" diye tercüme edilmiş. "sesam" bizim bildiğimiz tahıl susam. Alman okurken "susam, aç kendini" diye okuyor.

Bizim köy Çorum’dan İskip’e giderken kızılırmağı geçince hemen sol yana düşer. Anayoldan köye kadar 3-4 km yürümek gerekir.

Bizim köyde ve tüm obada o yola susa denir. Susa, anayol demektir. Çok eski bir Türkçe kelimedir. Çoğu değerlerimiz gibi unutulmuş.

Susa aynı zamanda Etrüsk dilinde de kullanılılyormuş, Roma kültürü Etrüsk üzerine kurulmuş. Yazı, alfabe, rakamlar, kavramlar, mimari vs büyük çoğunluğu Etrüsk uygarlığından devralınmış.

Etrüskçe susa, roma diline şose olarak geçmiş. Roma’nın ünlü taş yolları şose. Etrüskler MÖ, Roma’dan da önce İtalya ve Avrupa’da hüküm sürmüş bir kavim. Halen birçok slav halkı Türklere türsk der. Osmanlı Türklere Etrak demiş. Torok diyenler var, tırk diyenler var. Her kavmin dili her kelimeyi telaffuz etmeye yetmiyor.

İpek Yolunun Avrupa’ya uzanan 2 kolu var. Birisi Anadolu, diğeri Kafkasya.

Kafkasya Tüm kuzeyi Ortadoğu’ya bağlayan en önemli hat. Dünya’nın kuzeyle güneyini bağlayan ana hat.

Medeniyetlerin ortaya çıktığı, ırkların ortaya çıktığı, kültürlerin ortaya çıktığı hat kafkasya Bağdat hattı.

Dillerin ortaya çıktığı, Ural-Altay hattı.

Antropolojide beyaz ırkın anavatanı kokasoid ırkın doğduğu coğrafya kafkasya.

Sami-Aryan-Turan kültürlerinin kesiştiği, birleştiği ve ayrıştığı düğüm noktası aynı zamanda.

Hindi kültürün Avrupa’ya evrilirken aryan olduğu bölge.

Susa. Şose. Şuşa.

Şuşa bugün azad edilmiş. İşgalci güçlerden kurtarılmış.

Binlerce yıllık kadim susa toprağı kendine ait kültürü çağırmıştı, bugün çekmiş üzerine.

Aliyev; Şuşa Kafkasya’nın incisidir diyor.

Tarih de öyle söylüyor.

Adı üstünde Şuşa. Dört yol ağzı.

Doğu-batı, kuzey-güney ekseninin oluştuğu kavşak.

Göğün üç temel rengi olan kızıl, yeşi ve mavinin, ay ve yıldızda aklandığı ve gökkuşağının yeniden dokunduğu coğrafya.

Erdebil Kızılbaşlığının doğup büyüdüğü, Talkan ülkesi.

Şuşa.  Hazar’ın batısında.

Hazar’ın doğusu Aşk abad.

Aşıkların coğrafyası, anavatanı kafkasya, güneşin doğduğu ülke Horasan

Mertliğin Şah olduğu diyarlarda,

Ağrı’nın sancıya dönüştüğü,

kutsal kitaplarda Cennet diye tarif edilen dört ırmağın buluştuğu arazi,

Azad olmuş,  Aşk olsun. Aşk ile.

 Haydar Ersöz – ALINTIDIR A.K.